Τεχνολογία και αλλοτρίωση

                                        (Ο πίνακας είναι της Linda Emerson: 

                                        www.linda-emerson.com/gal-fences.html)

Τεχνολογία και αλλοτρίωση

του Αντρέα Κυπριανίδη(Γ2)

Επιστήμη. Τεχνολογία. Ανάπτυξη. Αλλοτρίωση; Τόσο πολύ έχουμε εκστασιαστεί από τα αγαθά που μας έχει προσφέρει ο σύγχρονος κόσμος που ίσως, τελικά, να έχουμε χάσει το μέτρο. Ποιος όμως καθορίζει πού ακριβώς βρίσκεται το μέτρο; Μήπως τελικά έχουμε μπει σε ένα αγώνα για το ποιος θα κατηγορήσει περισσότερο τις σύγχρονες ανέσεις που παρέχονται στον άνθρωπο στην προσπάθειά μας να αποστασιοποιηθούμε από αυτό που μάθαμε να αποκαλούμε "αλλοτρίωση";

Συλλογίζομαι τις σύγχρονες ανέσεις της ζωής. Πρώτα η φωτιά, αργότερα το ψυγείο, το πλυντήριο, ο φούρνος μικροκυμάτων, η τηλεόραση, το Ίντερνετ. Μαζί μ’ αυτά κι άλλα πολλά. Ατομική βόμβα, χημικά όπλα, πολυβόλα, ραδιενεργά νέφη. Όλα όμως όσα έγιναν αποτέλεσαν τα σκαλοπάτια στη μεγάλη σκάλα που οδήγησε τον άνθρωπο στον 21ο αιώνα. Έχει γίνει ο άνθρωπος ευτυχέστερος; Είναι ένα ερώτημα που ταλανίζει καθημερινά τους λόγιους. Αυτό που σίγουρα έχει συμβεί, είναι πως ο άνθρωπος έχει κερδίσει χρόνο. Η δουλειά έχει μειωθεί στις 8 ώρες, η ανάπαυση έχει ανέλθει σε άλλες 8 ενώ ο άνθρωπος έχει πλέον τις υπόλοιπες 8 ώρες της μέρας για να περνά εποικοδομητικό χρόνο με την οικογένεια και τους φίλους του. Ακούγεται σίγουρα καλό, είναι όμως στην πράξη έτσι τα πράγματα;

Κατά την άποψή μου, ο άνθρωπος ίσως να μην ήταν αρκετά γρήγορος για να φτάσει την ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας. Ένας αιώνας επέτρεψε στην επιστήμη να καλύψει τεράστια κενά, να γεμίσει τη ζωή του ανθρώπου με “πλασματικές” ανάγκες, να γιατρέψει κάποιες ασθένειες και να εφεύρει -μαγικά- κάποιες άλλες. Ο άνθρωπος όμως, παρέμεινε σχετικά αναλλοίωτος. Έτσι, ο ίδιος άνθρωπος που το 1900 πήγαινε στη δουλειά του με τα πόδια και θεωρούσε πως η γη είναι μια επίπεδη επιφάνεια, κλήθηκε το ’70 να ταξιδέψει στο διάστημα με ένα υπερσύγχρονο διαστημικό λεωφορείο, το ’95 να δει την Ντόλυ να κλωνοποιείται στην έγχρωμη τηλεόρασή του, το 2000 να κλειστεί σε ένα σπίτι γεμάτο με κρυφές κάμερες και εν τέλει, κλήθηκε να αποδεκτεί ότι ίσως το αύριο να μπορέσει να τον μεταφέρει στο χθες ή ότι το τέλος του μπορεί να μετατεθεί μερικές εκατοντάδες χρόνια παραπέρα. Και διερωτώμαι, πως περιμέναμε, ως άνθρωποι, ως επιστήμονες ή ως απλοί παρατηρητές να μπορέσει η κοινωνία -ακόμη και αυτή του σύγχρονου δυτικού κόσμου- να αποδεκτεί τέτοιες κοσμοϊστορικές αλλαγές στον περίγυρό της;

Και κάπως έτσι, κατηγορήσαμε τον άνθρωπο για αλλοτρίωση, αποξένωση, βόλεμα, μόλυνση, κατασπατάληση πόρων, καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος. Πώς όμως θα μπορούσε ο άνθρωπος να γίνει και πάλι κυρίαρχος του κόσμου, να δαμάσει το θεριό που βρίσκεται μέσα του και τον ωθεί στην αλόγιστη και αναίσχυντη αυτή χρήση της τεχνολογίας; Η λύση για την ανεξαρτητοποίηση του ανθρώπου, την απελευθέρωσή του από τα γρανάζια της μηχανής βρίσκεται στην παιδεία που λαμβάνει και πιο συγκεκριμένα στην ανθρωπιστική παιδεία, στην ενασχόλησή του με άλλες δραστηριότητες, πιο κοντινές στην φύση του (όπως τον αθλητισμό) αλλά παράλληλα και στον περιορισμό των επιτήδειων που κερδοσκοπούν όσο βυθίζεται ο άνθρωπος στο βούρκο του καταναλωτισμού.

Αρχικά, θα πρέπει οι άνθρωποι, ως οργανωμένο σύνολο, να στοχεύσουν σε μια καλύτερη, πολυδιάστατη παιδεία. Μια παιδεία η οποία θα έχει ως κέντρο τον άνθρωπο και θα τον βοηθά να βλέπει τη ζωή από πολλές οπτικές γωνίες. Μια παιδεία η οποία θα βοηθά τον άνθρωπο να γνωρίσει πρώτα απ’ όλα τον ίδιο του τον εαυτό και το περιβάλλον του με τις πραγματικές του ανάγκες. Με αυτό τον τρόπο ο άνθρωπος θα σταματήσει να εντυπωσιάζεται από ότι του "πλασάρει" η τεχνολογία και θα αποκτήσει το κριτικό μάτι, με το οποίο θα μπορεί να αναγνωρίζει πλέον κατά πόσο αυτά που καλείται να χρησιμοποιήσει είναι πραγματικά χρήσιμα ή εάν αποτελούν πολύ απλά λύσεις σε πλασματικά προβλήματα που του έχει σερβίρει η καταναλωτική κοινωνία.

Εν συνεχεία, ο άνθρωπος πρέπει να στραφεί στη φύση και να απομακρυνθεί από(χωρίς να λησμονήσει) την τεχνολογία. Πιο συγκεκριμένα, ο άνθρωπος, που σήμερα θεωρητικά χρησιμοποιεί την τεχνολογία προς όφελός του και προς εξοικονόμηση χρόνου, έχει στην πραγματικότητα γίνει υποχείριό της και έχει καταντήσει πιόνι στα χέρια κάποιον ανωτέρων το οποίο μάλιστα δουλεύει ασταμάτητα, 24 ώρες το 24ωρο. Αναλογιστείτε μόνο πόσες φορές έχετε απαντήσει επαγγελματικό τηλεφώνημα σε ώρα ανάπαυσης και πόσες φορές ασχοληθήκατε με τις επαγγελματικές σας υποχρεώσεις στο σπίτι, χάρη στον πανάκριβο φορητό σας υπολογιστή. Για να σπάσουν αυτές οι αλυσίδες που αλλοτριώνουν τον άνθρωπο, πρέπει πρώτα απ’ όλα να βρει ο άνθρωπος κάτι σημαντικότερο να ασχοληθεί, να περάσει δημιουργικά το χρόνο του. Η ανία δεν είναι η λύση. Εάν ο άνθρωπος αρχίσει να ασχολείται με εργασίες πιο εποικοδομητικές και παράλληλα ευχάριστες, όπως για παράδειγμα τα αθλήματα ή με τη λογοτεχνία, μπορεί πραγματικά να ξεφύγει από τα δεσμά της αλλοτρίωσης.

Τέλος, η κοινωνία μας και το κράτος οφείλουν να βοηθήσουν τον άνθρωπο να βγει από την φυλακή στην οποία έχει μόνος του παγιδευτεί. Για να μπορέσει ο άνθρωπος να ξεφύγει πρέπει να περιοριστούν κάποιοι επιτήδειοι οι οποίο επιμένουν , για δικό τους ή κάποιων ανωτέρων συμφέρον, να κρατάνε τον άνθρωπο στο πνευματικό σκοτάδι. Για θυμηθείτε την τελευταία φορά που σιγομουρμουρήσατε τη μελωδία από εκείνη τη διαφήμιση της γνωστής αλυσίδας παιχνιδιών ή την τελευταία φορά που ζηλέψατε τον γείτονά σας επειδή αγόρασε ακριβό αμάξι. Αυτό είναι η πιο τρανή απόδειξη για την επίδραση που έχει η απεριόριστη διαφήμιση στον άνθρωπο. Βομβαρδιζόμαστε καθημερινά από διαφημίσεις, άμεσες ή έμμεσες. Διαφημίσεις που είναι καλά μελετημένες για να εισβάλλουν στο υποσυνείδητο και να προκαλούν στον άνθρωπο ανάγκες, ψεύτικες ανάγκες. Πρέπει λοιπόν το κράτος να περιορίσει τις διαφημίσεις και να επιβάλει κυρώσεις σε όσους αρνούνται να συμμορφωθούν.

Είναι ντροπή για τον άνθρωπο, ενώ έχει προχωρήσει τόσο πολύ την τεχνολογία, να μην μπορεί να την χρησιμοποιήσει σωστά. Είναι ντροπή όλων μας να οδηγούμαστε σιγά-σιγά σε ένα νέο, πνευματικό μεσαίωνα, ενώ θα μπορούσαμε -με όλα τα μέσα- να βρεθούμε σε μια νέα, πνευματική αναγέννηση. Γι’ αυτό, ας αναλογιστούμε όλοι τις συνέπειες της αλλοτρίωσής μας και ας κάνουμε αργά και σταθερά βήματα για να βγούμε, μια για πάντα, από το μνήμα το οποίο οι ίδιοι έχουμε σκάψει, γιατί ένα είναι σίγουρο. Ο άνθρωπος έχει πολλά περιθώρια για νέες μεγάλες ανακαλύψεις, στις οποίες θα οδηγηθούμε μόνο από πνευματώδη άτομα και όχι από ανδρείκελα.